Eftirlitsaðilarnir þurfa að læra

Þær eru blendnar tilfinningarnar sem hellast yfir þann sem les Rannsóknarskýrsluna spjaldanna á milli. Lesandinn kemst vart hjá því að finna til djúprar vandlætingar gagnvart þeim sem brugðust og leyfðu bankahruninu að eiga sér stað. Það getur nefnilega ekki farið fram hjá neinum sem les að viðvaranirnar voru ótalmargar en það er sem allir sem gátu brugðist við hafi lagst á eitt við að leiða þær hjá sér og láta sem ekkert væri. Viðleitnin í þá áttina eru svo himinhrópandi að í reynd er ekki hægt að kalla hana annað en vísvitandi blekkingar!

Hér verður gripið niður í 8. bindinu þar sem settar eru fram ályktanir og lærdómur í lok kaflans: „Starfshættir og sjálfstæði eftirlitsstofnana“ (hann spannar bls. 116-132)

Fjármálaeftirlitið og Seðlabankinn brugðust meginhlutverkum sínum í aðdraganda bankahrunsins. Eftirliti með einstökum fjármálastofnunum var verulega áfátt og ekki tókst að tryggja fjármálastöðugleika í íslensku efnahagskerfi. Í samræmi við  hugmyndir stjórnvalda var bönkunum leyft að vaxa langt úr hófi fram sem leiddi til þess að við þá varð ekki ráðið.

Eftirlitsstofnanirnar sýndu ekki nægilegt sjálfstæði gagnvart stóru íslensku viðskiptabönkunum þremur í aðdraganda bankahrunsins og nýttu sér ekki valdheimildir sínar sem skyldi. [...] Sú leið sem farin var hjá Fjármálaeftirlitinu, að líta á bankana sem samherja í baráttunni gegn slæmum viðskiptaháttum, var ekki vænleg í þeirri lítt þroskuðu bankamenningu sem hér var.

Lagahyggja er áberandi í starfi bæði Fjármálaeftirlitsins og Seðlabankans sem missa fyrir vikið heildarsýn. Þetta sést til að mynda af afskiptum þeirra af innlánsreikningum Landsbankans erlendis. Hvorug stofnunin beitti sér ákveðið og markvisst fyrir því að gripið væri til ábyrgra ráðstafana varðandi Icesave-innlánsreikningana.

[...] Fyrirgreiðsla Seðlabankans við viðskiptabankana þegar líða fór á árið 2008, án þess að ganga úr skugga um greiðslugetu þeirra og hversu traust veð þeirra væru, verður að teljast óábyrg meðferð almannafjármuna. Stofnanirnar fengu villandi upplýsingar frá bönkunum en gengu ekki nægilegar úr skugga um trúverðugleika þeirra. Bankarnir voru látnir njóta vafans en hagsmunir almennings fyrir borð bornir. (8. bd. bls. 131)

Í lok kaflans benda höfundar 8. bindisins á sinn hógværa hátt á það hvaða lærdóma þurfi að draga af því hvernig ofantaldar eftirlitsstofnanir brugðust skyldum sínum.

• Styrkja þarf faglega innviði, upplýsingakerfi og lagaheimildir Fjármálaeftirlitsins og Seðlabankans sem geri þeim betur kleift að rækja skyldur sínar og gæta almannahagsmuna.

• Fjármálastofnunum verið aldrei aftur leyft að vaxa umfram getu eftirlitsstofnana til þess að sinna skyldum sínum með raunhæfum hætti. Stærð fjármálastofnana þarf að taka mið af smæð þjóðarinnar.

• Sporna þarf gegn aukinni lagahyggju meðal þeirra fagstétta sem starfa í eftirlitsstofnunum með bættri menntun þeirra og starfsþjálfun. (8. bd. bls. 131-132)

                                                                                                                                       RS

Athugasemdir

[Loftur Altice Þorsteinsson, 8.9.2010 kl. 16:54]

Allt er þetta rétt, en fleirra kemur til. Um eitt þessara atriða fjallaði ég í eftirfarandi dagblaðsgrein:

Morgunblaðið

Þriðjudaginn 22. júní, 2010.

 Loftur Altice Þorsteinsson

Aðildin að Evrópska efnahagssvæðinu var veigamikil orsök bankahrunsins

 Kröfur um endurskoðun á aðild Íslands að Evrópska efnahagssvæðinu (EES) gerast stöðugt háværari. Margir hafa bent á beint orsakasamband á milli aðildarinnar að EES og bankahrunsins. Að auki eru liðin 16 ár frá inngöngu landsins og því veigamikil rök fyrir endurskoðun þessa umdeilda samnings, sem tók gildi 1. janúar 1994.  Landráðasamningurinn um Evrópska efnahagssvæðið (EES) var samþykktur á Alþingi 12.janúar 1993 (lög.1993:2). Þrátt fyrir háværar kröfur almennings um að samningurinn færi í þjóðaratkvæði, var honum nauðgað í gegn um Alþingi með naumum meirihluta, eða 33 atkvæðum af 63. Það er merkilegt, að nokkrir þeirra Sossa sem stóðu í fararbroddi þessara óhæfuverka, eru enn iðnir við að gera landsmönnum ógagn. Sérstaklega má nefna eftirfarandi:   Jóhönnu Sigurðardóttur, Jón Baldvin Hannibalsson, Þorstein Pálsson og Össur Skarphéðinsson.   Hættur af veru landsins í EES hafa mörgum verið ljósar allt frá upphafi, en ættu núna að vera öllum augljósar. Margir þeirra manna sem stóðu að ingöngu landsins í EES hafa játað mistök sín, sumir opinberlega en aðrir í einkasamræðum. Þeir sem ekkert hafa lært og ekkert viðurkennt eiga það sammerkt að fylkja sér undir krepptan hnefa Samfylkingarinnar. Þetta fólk heldur áfram undirróðursstarfsemi sinni með tilraunum til að innlima Ísland í Evrópusambandið (ESB).   Skýrsla Rannsóknarnefndar Alþingis fjallar eðlilega mikið um áhrif aðildar Íslands að EES á hrun bankanna. Þar er ekki töluð nein tæpitunga, heldur útlistað á skýran hátt hvernig allflesta ágalla bankakerfisins er hægt að rekja til inngöngunnar í EES. Rannsóknarnefndin ályktar, að aðildin að EES hafi valdið 7 tilteknum atriðum, sem öll voru til þess fallin að auka lausung í bankastarfsemi:     1. Auknar heimildir viðskiptabanka og sparisjóða til að fjárfesta í ótengdum atvinnurekstri.2. Auknar heimildir til lánafyrirgreiðslu og annars konar fyrirgreiðslu til stjórnenda. 3. Auknar heimildir til að fjárfesta í fasteignum og í félögum um fasteignir.4. Auknar heimildir til veita lán vegna kaupa á eigin hlutabréfum eða stofnfjárhlutum.5. Minni kröfur um rekstur verðbréfafyrirtækja á vegum lánastofnana.6. Auknar heimildir til að reka vátryggingafélög á vegum lánastofnana.7. Auknar heimildir til að fara með eignarhluti í öðrum lánastofnunum.  Þarna er greinilega komin uppskrift að skipulögðu bankaráni innanfrá, í anda þess sem William K. Black hefur skilgreint. Á öllu Evrópska efnahagssvæðinu voru gerðar sambærilegar breytingar á starfsumhverfi banka, vegna þess að EES var skapað í anda »torgreindrar peningastefnu« (discretionary monetary policy). Þar sem Seðlabankinn laut þessari sömu peningastefnu, var útilokað að hann gæti hindrað bankana í flónskunni.   Þótt undarlegt megi telja fjallar Rannsóknarnefnd Alþingis ekkert um ríkjandi peningastefnu. Án þess að skilja leikreglur fjármálakerfisins er engin leið að fá trausta heildarmynd af efnahagshruninu. Kalla hefði átt til erlenda sérfræðinga á þessu sviði og greina hvaða leikreglur einkenna fjármálakerfi EES. Þrátt fyrir gríðarlega vinnu við að skilja hvað fór úrskeiðis í aðdraganda bankahrunsins, er því ennþá fullkomin óvissa á meðal almennings um orsakir hrunsins.   Torgreind peningastefna byggist á þeirri hugmynd að torgreinanleg inngrip seðlabanka og ríkisstjórna í hagkerfi landa skapi stöðugleika og auki hagvöxt. Raunin er hins vegar sú, að inngripin skapa efnahagslegt ójafnvægi, óréttlæti og leiða oftar en ekki til efnahagslegt hruns. Ef menn vilja skapa það jafnvægi sem er yfirlýst markmið allra laga um fjármálastofnanir, eiga menn ekki annan kost en »reglu-bundna peningastefnu« (rule-bound monetary policy).   Kjarninn í »torgreindu peningastefnunni« er sá, að fjármálafyrirtækjum skuli allt vera leyfilegt, nema það sem seðlabankar og eftirlitsaðilar banna hverju sinni. Þetta veldur óþolandi óvissu allra aðila, ekki hvað síst hjá almenningi. Einkennandi er stöðugt tal opinberra aðila um að stöðugleikinn sé afleiðing trausts, sem reynt er að afla með blekkingum. Vilji menn komast úr ógöngum þenslu og samdráttar, er nauðsynlegt að hafna torgreindri peningastefnu, leggja niður Seðlabankann og taka upp myntráð.  Hvar sjá menn merki þess að Alþingi ætli að endurskoða aðild landsins að Evrópska efnahagssvæðinu? Þótt nauðsyn endurskoðunar liggi fyrir, virðast þingmenn halda áfram að sofa svefni hins værukæra. Spurning er hvort nýjustu fregnir frá Eftirlitsstofnun EFTA (ESA) megna að vekja þetta svefnþunga fólk. ESA í umboði ESB ætlar að knýja almenning á Íslandi til að greiða Icesave-kröfur nýlenduveldanna.   Þótt algjör forsendubrestur sé á Icesave-kröfunum og bankar í Bretlandi og Hollandi séu löngu búnir að greiða bæturnar með iðgjöldum sínum, þá eru ríkisstjórnir þessara landa staðráðnar í að þvinga almenning á Íslandi til að bæta stöðu ríkissjóða landanna. Ég skora á Íslendinga að láta ekki Icesave-kröfuna ganga yfir sig og krefjast endurskoðunar EES-aðildar landsins. 
>> Vilji menn komast úr ógöngum þenslu og samdráttar er nauðsynlegt að hafna torgreindri peningastefnu, leggja niður Seðlabankann og taka upp myntráð.

[Loftur Altice Þorsteinsson, 8.9.2010 kl. 16:59]

Morgunblaðið

 

Þriðjudaginn 22. júní, 2010.

Loftur Altice Þorsteinsson

 

Aðildin að Evrópska efnahagssvæðinu var veigamikil orsök bankahrunsins

 

Kröfur um endurskoðun á aðild Íslands að Evrópska efnahagssvæðinu (EES) gerast stöðugt háværari. Margir hafa bent á beint orsakasamband á milli aðildarinnar að EES og bankahrunsins. Að auki eru liðin 16 ár frá inngöngu landsins og því veigamikil rök fyrir endurskoðun þessa umdeilda samnings, sem tók gildi 1. janúar 1994.

 

Landráðasamningurinn um Evrópska efnahagssvæðið (EES) var samþykktur á Alþingi 12.janúar 1993 (lög.1993:2). Þrátt fyrir háværar kröfur almennings um að samningurinn færi í þjóðaratkvæði, var honum nauðgað í gegn um Alþingi með naumum meirihluta, eða 33 atkvæðum af 63. Það er merkilegt, að nokkrir þeirra Sossa sem stóðu í fararbroddi þessara óhæfuverka, eru enn iðnir við að gera landsmönnum ógagn. Sérstaklega má nefna eftirfarandi:

 

Jóhönnu Sigurðardóttur, Jón Baldvin Hannibalsson, Þorstein Pálsson og Össur Skarphéðinsson.

 

Hættur af veru landsins í EES hafa mörgum verið ljósar allt frá upphafi, en ættu núna að vera öllum augljósar. Margir þeirra manna sem stóðu að ingöngu landsins í EES hafa játað mistök sín, sumir opinberlega en aðrir í einkasamræðum. Þeir sem ekkert hafa lært og ekkert viðurkennt eiga það sammerkt að fylkja sér undir krepptan hnefa Samfylkingarinnar. Þetta fólk heldur áfram undirróðursstarfsemi sinni með tilraunum til að innlima Ísland í Evrópusambandið (ESB).

Skýrsla Rannsóknarnefndar Alþingis fjallar eðlilega mikið um áhrif aðildar Íslands að EES á hrun bankanna. Þar er ekki töluð nein tæpitunga, heldur útlistað á skýran hátt hvernig allflesta ágalla bankakerfisins er hægt að rekja til inngöngunnar í EES. Rannsóknarnefndin ályktar, að aðildin að EES hafi valdið 7 tilteknum atriðum, sem öll voru til þess fallin að auka lausung í bankastarfsemi:

 

1. Auknar heimildir viðskiptabanka og sparisjóða til að fjárfesta í ótengdum atvinnurekstri.
2. Auknar heimildir til lánafyrirgreiðslu og annars konar fyrirgreiðslu til stjórnenda. 
3. Auknar heimildir til að fjárfesta í fasteignum og í félögum um fasteignir.
4. Auknar heimildir til veita lán vegna kaupa á eigin hlutabréfum eða stofnfjárhlutum.
5. Minni kröfur um rekstur verðbréfafyrirtækja á vegum lánastofnana.
6. Auknar heimildir til að reka vátryggingafélög á vegum lánastofnana.
7. Auknar heimildir til að fara með eignarhluti í öðrum lánastofnunum.

 

Þarna er greinilega komin uppskrift að skipulögðu bankaráni innanfrá, í anda þess sem William K. Black hefur skilgreint. Á öllu Evrópska efnahagssvæðinu voru gerðar sambærilegar breytingar á starfsumhverfi banka, vegna þess að EES var skapað í anda »torgreindrar peningastefnu« (discretionary monetary policy). Þar sem Seðlabankinn laut þessari sömu peningastefnu, var útilokað að hann gæti hindrað bankana í flónskunni. 

  

Þótt undarlegt megi telja fjallar Rannsóknarnefnd Alþingis ekkert um ríkjandi peningastefnu. Án þess að skilja leikreglur fjármálakerfisins er engin leið að fá trausta heildarmynd af efnahagshruninu. Kalla hefði átt til erlenda sérfræðinga á þessu sviði og greina hvaða leikreglur einkenna fjármálakerfi EES. Þrátt fyrir gríðarlega vinnu við að skilja hvað fór úrskeiðis í aðdraganda bankahrunsins, er því ennþá fullkomin óvissa á meðal almennings um orsakir hrunsins.

 

Torgreind peningastefna byggist á þeirri hugmynd að torgreinanleg inngrip seðlabanka og ríkisstjórna í hagkerfi landa skapi stöðugleika og auki hagvöxt. Raunin er hins vegar sú, að inngripin skapa efnahagslegt ójafnvægi, óréttlæti og leiða oftar en ekki til efnahagslegt hruns. Ef menn vilja skapa það jafnvægi sem er yfirlýst markmið allra laga um fjármálastofnanir, eiga menn ekki annan kost en »reglu-bundna peningastefnu« (rule-bound monetary policy).

 

Kjarninn í »torgreindu peningastefnunni« er sá, að fjármálafyrirtækjum skuli allt vera leyfilegt, nema það sem seðlabankar og eftirlitsaðilar banna hverju sinni. Þetta veldur óþolandi óvissu allra aðila, ekki hvað síst hjá almenningi. Einkennandi er stöðugt tal opinberra aðila um að stöðugleikinn sé afleiðing trausts, sem reynt er að afla með blekkingum. Vilji menn komast úr ógöngum þenslu og samdráttar, er nauðsynlegt að hafna torgreindri peningastefnu, leggja niður Seðlabankann og taka upp myntráð.

 

Hvar sjá menn merki þess að Alþingi ætli að endurskoða aðild landsins að Evrópska efnahagssvæðinu? Þótt nauðsyn endurskoðunar liggi fyrir, virðast þingmenn halda áfram að sofa svefni hins værukæra. Spurning er hvort nýjustu fregnir frá Eftirlitsstofnun EFTA (ESA) megna að vekja þetta svefnþunga fólk. ESA í umboði ESB ætlar að knýja almenning á Íslandi til að greiða Icesave-kröfur nýlenduveldanna.

Þótt algjör forsendubrestur sé á Icesave-kröfunum og bankar í Bretlandi og Hollandi séu löngu búnir að greiða bæturnar með iðgjöldum sínum, þá eru ríkisstjórnir þessara landa staðráðnar í að þvinga almenning á Íslandi til að bæta stöðu ríkissjóða landanna. Ég skora á Íslendinga að láta ekki Icesave-kröfuna ganga yfir sig og krefjast endurskoðunar EES-aðildar landsins.

 

 >> Vilji menn komast úr ógöngum þenslu og samdráttar er nauðsynlegt að hafna torgreindri peningastefnu, leggja niður Seðlabankann og taka upp myntráð.

[Rannsóknarskýrslan, 8.9.2010 kl. 17:13]

Ég held að ekkert okkar sem stöndum að þessu bloggi standi í þeirri meiningu að Rannsóknarskýrslan sé hafin yfir alla gagnrýni. En því er samt ekki að neita að hún bendir á marga þá þætti sem viðgangast enn og mætti kalla lágmarkskröfur um breytingar í lýðræðis- jafnréttisátt að þingheimur tæki á þeim atriðum sem bent er á í skýrslunni sem Alþingi lét sjálft vinna og kæmist að niðurstöðu um úrbætur þar á.

Mér þykir innlegg þitt fullrar athygli vert en langar til að biðja þig að benda mér á það hvar í Skýrslunni þennan 7 atriða lista er að finna.